Katrina en Paulovna.

Het volgende verhaal is echt gebeurd tijdens een stedentrip naar St-Petersburg (Rusland) die ik maakte van 6 juli 1998 tot en met 13 juli 1998. Behalve het onderstaande, heb ik genoten van deze erg fraaie stad, en van de zon, die in die periode niet onderging. Ik was er in 1982 ook al geweest (toen heette de stad nog Leningrad, en was het nog streng communistisch). De namen van de betrokkenen heb ik veranderd om privacyredenen. Om dezelfde redenen publiceer ik de gemaakte foto?s niet.

Op woensdag 8 juli 1998 liep ik op de Nevsky Prospect in St. Petersburg. Bij de tunnel onder een zijstraat waar je ook kan oversteken naar de andere kant van de Nevsky Prospect, bij het warenhuis, zag ik een meisje dat er een beetje alternatief uitziet, staan met een op Rasputin lijkende vriend. Het meisje heeft donkerbruin haar tot net boven haar schouders. Ik spreek het stel aan in het Engels en vraag het of ze weten of er in de stad punkmeisjes zijn. Mede omdat ze niet goed Engels spreken en verstaan, begrijpen ze niet wat ik bedoel. Ik diep de map met foto?s uit mijn tas op en laat er enkele zien. Ik vraag het meisje of ik haar haren mag knippen en toon haar de foto waarop ik in Rome Lucia aan het knippen ben. Ze begrijpt het nog niet. Haar vriend schiet een voorbijganger aan (een klein mannetje, dat iets van Lenin wegheeft). Die luistert naar mijn verhaal maar spreekt en verstaat ook niet goed Engels en weet dus ook niet wat ik bedoel. ?Rasputin?, die houtsnijwerk bij zich heeft, gaat even ergens naar toe en laat mij alleen met zijn vriendin. Ik laat nog wat meer foto?s zien en wijs op de haren op haar achterhoofd en stel voor haar ervoor te betalen. Het komt nog steeds niet over. Dan is Raputin terug en juist als ik denk dat het niets meer wordt, stel ik voor de laatste keer voor er $ 5 te betalen. Tot mijn verrassing oppert Rasputin om het te doen voor 50 Roebel (omgerekend naar de koers van 8 ?7-1998 $ 8). Daar ga ik mee akkoord. Dan overleggen wij waar het knippen moet plaatsvinden. Aan de overkant van de Nevsky Prospect is een parkje, en daar zal wellicht ruimte zijn. Ik neem het meisje mee (Rasputin heeft geen zin om mee te gaan) en we steken de drukke Nevsky Prospect over naar het Ostrovsky plein. In het park is het behoorlijk druk (het is lekker weer, en rond de lunchpauze). Ik zoek naar een rustig plekje en dat vind ik achter aan links, een stukje gras rond bosjes. Ik vraag het meisje daar te zitten en haal uit mijn groene rugzak de tas met knipspullen. Eerst doe ik het meisje cr?pepapier om haar hals en dan sla ik de witte kapmantel om haar heen. Met de Canon T 80 maak ik een foto vooraf (maak me zorgen over het felle licht) en dan kam ik haar haren. Met een van de drie handtondeuses begin ik over de kam de haren op haar achterhoofd te knippen. Donkerbruine haren vallen op de mantel. Zowel de tondeuses van de merken Alko, Delta en Oster worden gebruikt. Halverwege maak ik een dia van de achterkant. Het knippen gaat naar mijn mening goed. Het wordt niet al te hoog in de nek kort. Opeens komt een dronken man die verschrikkelijk stinkt, erbij zitten. Het meisje vindt het ook niet leuk en voor zover ik begrijp uit haar woorden, moet ik me er niet te veel van aantrekken. Gelukkig ben ik al bijna klaar. De nekharen worden nog even weggeschoren en als zij voelend aan haar achterhoofd tevreden is, veeg ik de nek met een scheerkwast schoon en gaat na de dia het laken met het cr?pepapier eraf. Met de haren erin wordt alles opgevouwen en in de tas gedaan. Het meisje krijgt van mij de beloofde 50 Roebel. Als dank plukt ze een boterbloempje die ik ook in mijn tas doe. Ze schrijft haar adres op in mijn agenda voor de foto?s, en laat weten dat haar zus ook wel geknipt wil worden (ik krijg ook het telefoonnummer)! We lopen samen naar het begin van het park waar ik nog een paar plaatjes schiet terwijl zij een tondeuse in haar hand houdt. De vriend komt even later en ik vertel hem dat ik al betaald heb. Hij stelt zich voor (Pjotr). Dan besluit ik om weg te gaan en geef Pjotr een hand en het meisje, dat Katrina heet, zoenen op de wangen. In het hotel Ohtinskaya maak ik een foto van het witte laken met de haren, het cr?pepapier, de drie tondeuses en het bloempje. De volgende ochtend bel ik vanuit het hotel met gebruikmaking van een telefoonkaart naar het opgegeven telefoonnummer. Een dame neemt de telefoon op, die desgevraagd Engels spreekt. Ze is de zus van Katrina, en heeft al over mij gehoord. Ze wil ook door mij geknipt worden! Ik bied haar 50 Roebel aan. Dan vertelt ze me maar welk metrostation ik moet. We spreken af de volgende morgen vrijdag 10 juli 1998 om 11.00 uur bij haar thuis. Het zou makkelijk te vinden zijn, zegt ze. Ik vraag me af of ik het vinden kan, en als ik die avond bij McDonalds een BigMac zit te eten en op een plattegrondje bekijk waar ik de volgende dag moet zijn, blijkt dat ik er vlakbij zit! Ik loop dan ook na het eten naar de opgegeven straat, en vraag aan een daar lopende vrouw, wijzend op het nummer of ik goed zit. Dat wordt bevestigd. Gerustgesteld loop ik weer terug naar het metrostation.

De volgende dag reis ik met de metro en loop ik naar de opgegeven straat. Op de eerste verdieping bel ik, en wacht tot de deur wordt opengedaan. Een slanke vrouw, iets ouder dan Katrina, doet open. Ik stel mij voor, en zij blijkt de zus te zijn. Katrina en Pjotr zijn er ook, alsmede een onbekende jongen. Ik begroet hen. De zus heet Paulovna en brengt mij naar de keuken. Aan een tafel gaan we zitten. Eerst wordt er thee gedronken. Daarna maak ik een paar foto?s. Besloten wordt dat het knippen in de keuken plaatsvinden zal. Paulovna gaat op de keukenstoel aan de lange zijde van de keukentafel zitten en daar maak ik nog een foto. Pjotr en de onbekende jongen zijn inmiddels weg. Katrina gaat na mijn instructies verder met fotograferen. Ik bind eerst cr?pepapier om Paulovna?s hals en dan wordt het witte kaplaken vastgemaakt. Ze wil het vanachter kort hebben. Op het tafeltje liggen de drie tondeuses, de rol met halskraagjes en de scheerkwast. Met een blauw kammetje glijd ik door de haren die tot in haar nek krullen. Linksachter haar oor wordt de eerste pluk over de kam met de Oster handtondeuse afgeknipt. Paulovna vertelt dat ze een litteken heeft op haar hoofd; ik mag niet te hoog. Ik ga op dezelfde hoogte verder naar rechts en wil zo een grens maken van waaronder het kort moet worden. De afgeknipte haren gaan naar haar rechterschouder toe. Katrina die eerst links van mij stond, gaat naar de rechterkant en flitst daar vrolijk verder met de Canon en de flitser. Beurtelings gebruik ik de drie tondeuses. Met Katrina ruil ik even, zij neemt de tondeuse in haar rechterhand en knipt bij de linkernek, terwijl ik daar een foto van maak. We wisselen de instrumenten weer, en als de nek in grove lijnen ook kort is, vraagt Paulovna om toch hoger op te knippen. Ik wijs haar waar de lijn zou moeten liggen en zij bevestigt dat. Het wordt een ?Calimero?kapsel. Met de Oster wordt in het midden van haar achterhoofd een pluk afgesneden. Vandaar ga ik verder een rondje maken vanaf het ene oor naar het andere oor. (Katrina maakt op mijn verzoek minder foto?s.) Het moeilijkste is om daaronder de stekeltjes op een lengte te houden. Dat blijkt dan ook een tijdrovende bezigheid te zijn. (Had ik nu maar de elektrische tondeuse met opzetkammen mee van huis genomen!) Als het van achteren goed zit, verzoekt Paulovna mij haar pony te knippen. De stoel wordt een kwartslag naar rechts gedraaid zodat Katrina er plaatjes van kan schieten. Met de Alko haaks op het voorhoofd knip ik de pony iets korter op een rechte lijn. Als die volgens Katrina goed is, wordt de stoel weer teruggezet en begin ik de vele nekharen weg te scheren. Als laatste maak ik aan de achterkant de contouren. Katrina maakt er weer plaatjes van . Nog even de nek uitkwasten en dan mag de mantel en het halskraagje met de haren worden opgeborgen. Ik maak zelf een foto van haar nek en geef haar de beloofde 50 Roebel. We drinken thee en Paulovna stelt voor een collega te bellen; die wil vast ook wel geknipt worden. In het halletje hangt een telefoon. Ik bel de collega op haar werk, en spreek in het Engels. Het komt niet helemaal over, waarna Paulovna het gesprek overneemt. Katrina laat mij in de woonkamer de pick-up zien, en draait een plaat van Shocking Blue (een groep uit mijn geboortestad Den Haag). Aan Paulovna laat ik weten erg trots te zijn op het knipwerk! Paulovna gaat naar haar werk, en ik mag met haar mee. De metro brengt ons naar een station aan de andere kant van de Neva, alwaar wij overstappen op de trolleybus. Tijdens de rit zeg ik dat het openbaar vervoer in Rusland veel goedkoper is dan in Nederland. Paulovna antwoordt dat de mensen in het westen ook veel meer verdienen. Vanaf de halte lopen wij nog een stukje naar haar werk. Ze instrueert me: geen foto?s maken, en misschien mag ik er niet in, ik moest maar zeggen dat ik een professor uit Nederland ben (oei, als ze maar geen vragen gaan stellen, want ik heb wiskunde al na een schooljaar laten vallen!). Er is geen portier en we kunnen gewoon doorlopen naar de werkruimte op de vierde verdieping, waarbij Paulovna begroet wordt door collega?s, die gelijk naar het kapsel kijken. In haar kamer zitten twee vrouwelijke collega?s, die net hebben gegeten (er liggen bordjes met eetresten, zoals een visgraat). De ene collega is geblondeerd, is gescheiden en heeft een dochter van 22 jaar, de ander heeft bruin kort haar en heeft een zoontje. Er wordt over haarknippen gesproken, waarna mijn fotomap rondgaan. Hoewel ik de situatie niet direkt kan vatten, wil de blonde vrouw ook geknipt worden. We gaan naar een lokaal rechts, en daar gaat de dame op een stoel zitten. Ik doe haar een halskraagje om (dat echter niet blijft zitten), en daarna de witte kapmantel. Haar haar komt tot onder de schouders. Ik besluit er zo?n 4 centimeter af te halen. Met de tondeuses maak ik een lijn van rechts naar links, maar dat blijkt toch niet helemaal zo makkelijk te gaan. De Oster handtondeuse, met haar brede tanden, komt vast te zitten. Waarom ben ik hier aan begonnen! Paulovna, die even weg is geweest, geeft mij wat instructies, en als ik rond geweest ben met de tondeuse, vinden ze het toch goed. Een plukje blond haar gaat mee de rugzak in. Onderwijl zie ik nog een wiskundige opgave in het Engels. Omdat er verder gewerkt moet worden, neem ik afscheid van de dames en brengt Paulovna mij naar buiten. Ze nodigt mij uit om de volgende dag bij haar thuis langs te komen. Als wij buiten voor de ingang staan, schud ik haar hand en vraag of en of ik haar mag zoenen. How you want it! En dus geef ik haar een lekkere tongzoen!!! Dan gaat ze weer terug en loop ik blij naar de haakse weg waar de trolleybus rijdt. Van een stel waarbij de tweede wagen de stroom afneemt, maak ik een dia. In de hoop onderweg een kapsalon aan te treffen, besluit ik terug te lopen naar het metrostation. Links afslaand volg ik de trolleydraden, onder meer langs een verkeersplein, en blijf rechtdoor lopen. Ergens aan de overkant zie ik een kapsalon. Ik ga over een brug en sla linksaf en loop linksaf langs de etalages van de gezochte zaak. Rechts is de damessectie en links worden heren geknipt door kapsters, met onder meer moderne tondeuses. Dan ga ik naar binnen en word ontvangen door een kapster, de mij gelijk naar een stoel begeleidt. Ze doet mij de nektissue om en daarna een moderne kapmantel. Om me heen wordt de tondeuse flink gebruikt, bij mij is eerst de schaar ingezet. Dan mag ook de Oster elektrische tondeuse haar mooie werk doen aan mijn zij- en achterkant! De jonge kapster haalt van een andere kaptafel een andere tondeuse (merk onbekend) en daarmee knipt ze me verder. Als alles goed is, gaat het laken af en betaal ik haar, ongeveer 30 Roebel (toen zo?n 10 gulden). Het mapje met knipfoto?s wordt gepakt en ik wijs haar op de Bulgaarse plaatjes met de gele Oostbloktondeuse, en probeer duidelijk te maken of zo?n apparaat te koop is. Het komt niet over. Ze haalt een collega erbij die een beetje Engels spreekt, waarna ik nogmaals het verhaal doe. Ze denken eerst dat ik iets wil verkopen, maar uiteindelijk wordt het duidelijk dat ik zelf iets wil kopen, maar dat het gevraagde niet in hun bezit is. Als dank voor de aandacht geef ik ze Haagse Hopjes. Buiten loop ik rechtsaf en steek een straat over waar een marktje is en een metrostation. Bij een stalletje koop ik een plastic beker bier uit de tap, en ga op een bankje zitten te genieten van zoveel avontuur. Er wordt nog wat bij gegeten, en onderwijl maak ik ook nog een foto van de tram die daarvoor rijdt. De tweede halve liter bier smaakt ook uitstekend, en dan ga ik terug naar het hotel.

De volgende dag loop ik over de Litejnyi Prospect langs de kapsalon. Bij een kapper zie ik door de etalage op zijn tafeltje een geel/zwarte ronde Oostbloktondeuse liggen. Ik ga naar binnen en bied hem $ 20 voor het apparaat. De kapper wil het alleen voor $ 100 verkopen, waarna ik $ 40 bied. Uiteindelijk bied ik $ 50 maar daar wil hij niet aan. Dan ga ik weer de zaak uit en sla rechtsaf. Als ik zo?n 200 meter verder ben, word ik op mijn schouder getikt. Daar staat de kapper weer. $ 50 is allright! We lopen samen weer terug naar de zaak waar hij het apparaat nog eens demonstreert en de twee andere messenblokken laat zien. Uit mijn beurs diep ik $ 50 op en betaal de kapper. Hij wikkelt de haarknipinstrumenten in een kleine witte kappersdoek en overhandigt het mij. Daarna schud ik hem de hand en vertrek weer. Als ik in de tram zit maak ik me opeens zorgen hoe ik dit langs de douane krijg, want wellicht zijn deze zaken staatseigendom. Door alle gejaagdheid van de laatste weken op mijn werk ben ik erg lusteloos geworden. Die avond gaat het gelukkig weer wel goed, al ontvangt Paulovna mij een beetje koeltjes nu haar man erbij is. Haar man heet Boris. Katrina is er ook en Pjotr komt later met een specialiteit uit zijn land (iets met kip en het heet Plovdiv). Aan Paulovna laat ik mijn nieuwe tondeuse zien. Ze noemt het professionele apparatuur. Het is erg gezellig en er wordt Wodka en de door mij meegebrachte Oranjelikeur gedronken. Boris is snel dronken waarna Paulovna ingrijpt. Er wordt getoast op Nederland en Rusland. Met Katrina loop ik naar een avondwinkel waar we Russische wijn halen, die niet naar wijn, maar naar sterke drank blijkt te smaken. Pjotr toont wat zelfgemaakt houtsnijwerk, hij had de dag daarvoor een decoupeerzaag gekocht en vraagt of ik in Nederland wil kijken of er afzet voor zijn producten is. Verder hebben wij het over The Rolling Stones die binnenkort in Moskou zouden optreden, The Beatles, het Nederlandse voetbal (Johan Kroeff, Roet Goelit en Vaanbasten). Pjotr laat een schedel zien (uit vermoedelijk de achttiende eeuw) en doet een truck met twee 20 centimeter lange spijkers, die hij eerst in de neus van de schedel en daarna in zijn eigen neus stopt. We zitten in dezelfde keuken waar de vorige dag geknipt werd. Boris vindt dat korte haar van zijn vrouw niet zo leuk. Ze hebben samen een dochter die nu bij de grootmoeder is. Ook gaan ze binnenkort verhuizen naar een betere buurt (Katrina zou me de volgende dag vertellen dat er veel drank- en drugsverslaafden in deze buurt wonen). Voor de vertalingen heb ik een groen boekje (Van Dale Nederlands- Russisch) bij me, waar als de dames Katrina uitspreken als kutrina, ik in het boekje aanwijs wat het Nederlandse woordje kut betekent (netjes vertaald: wlaglietsja). Onderwijl speelt het Nederlandse elftal voor de derde plaats op het WK in Parijs. Als ik die avond weer naar het hotel terugga, zoen ik op een donker plaatsje in de hal Katrina op haar mond! De volgende avond ben ik weer uitgenodigd, en weer ga ik met haar chips en wodka halen in een bar, iets verderop in de straat. Op de terugweg (we lopen iets te ver en daarna weer terug naar het appartement) houd ik even stil op de binnenplaats, zet mijn baseballkap met de klep naar achteren, doe dat ook met de baseballkap van Katrina en zoen haar weer lekker op haar mond met de tongen tegen elkaar. Zij verklaart later dat zij ook wel een stekeltjeskapsel zou willen (Paulovna zou dat bij het afscheid die avond diplomatiek weerleggen). Pjotr is volgens Katrina niet zo?n goede vriend voor haar, hij geeft haar te weinig aandacht. Katrina brengt mij samen met Pjotr naar het metrostation (geef Pjotr mijn baseballcap als geschenk) en ga na het afscheid naar het hotel om de volgende dag via Kopenhagen terug te keren naar Nederland. De Oostbloktondeuse is zonder problemen meegereisd.

Naschrift. Nadat ik de foto?s vanuit Nederland naar Paulovna had verzonden, hoorde ik niets meer. Na telefonisch contact met de blonde collega ontving ik het nieuwe telefoonnummer van Paulovna (die inmiddels was verhuisd, waarna ik haar heb gebeld. We hebben daarna nog gecorrespondeerd, en toen ik ook over een computer beschikte, gemaild. De laatste jaren heb ik niets meer van haar vernomen. Nog regelmatig kijk ik met veel plezier naar de gemaakte dia?s. Het blijft voor mij een raadsel waarom een getrouwde vrouw als Paulovna met mij wilde tongzoenen.

Andere knipavonturen die week: op 7 juli 1998 s-middags ging ik naar de gemengde kapsalon, waar ik een dag daarvoor tijdens de tocht vanaf het vliegveld naar het hotel al langskwam. Eerst moest ik een gang in waar rechts een lokaal voor de dames was. Aan het einde van de gang was een herenlokaal waar twee kapsters, een oudere geblondeerde die ik wel aantrekkelijk vond, en een dikkere jongere, hun prachtige werk deden. Ik moest wachten op een stoeltje links, en kon zo mooi zien hoe de arbeid werd verricht. Uiteindelijk was ik aan de beurt bij de dikke kapster, waarvan de stoel links was. Ze bond de halskraag om en daarna de moderne kapmantel, waarna ze met gebruikmaking van het vertaalboekje mijn baard en snor met een rode elektrische tondeuse kortwiekte. Na afloop gaf ik haar een Haags Hopje en maakte ik een foto van haar met de volgende klant. Ze gaf mij het adres van de winkel voor toezending van de foto. De andere kapster wilde niet op de foto.

In een cd-winkel ontmoette ik een mager meisje met uitgegroeid stekelhaar. Ze werkte in die zaak, studeerde en was ook nog werkzaam in een restaurant. Na afloop van haar werk wilde ze wel door mij worden geknipt. Ze gaf mij haar adres en telefoonnummer. Het mocht alleen bij haar thuis, niet in mijn hotel; ik moest haar bellen voor een afspraak, na 23.00 uur. Toen ik de volgende avond vanuit het hotel belde, werd door een man opgenomen, die na mijn Engelse openingszin gelijk weer ophing. Het meisje heb ik daarna niet meer ontmoet.

Een meisje met inlinesskates, dat zat bij het monument voor het winterpaleis en de Hermitage, werd door mij gevraagd of ze een nieuw kapsel wilde laten knippen. Helaas.

Op het einde van de Litnejnyi Prospect bij de kruising bij Nevsky Prospect, zag ik op 8 juli s?avonds (ik had uit veiligheidsoverweging het fototoestel niet bij me) twee kaalgeschoren meisjes (lesbiennes?). Ze zouden die avond weer teruggaan naar Moskou. Ze hadden elkaars haar geknipt met de door mij gezochte oostbloktondeuse, die hun ouders door hun hogere positie hadden weten te verkrijgen. Ik liet de dames mijn foto?s en apparatuur zien, en bij het afscheid gaf ik hen een kushand.

Nabij mijn hotel bevond zich een supermarkt met veel buitenlandse waar, alwaar ik mijn bier en chips kocht. Bij de kassa zat een aantrekkelijk meisje met honingdonkerblond haar dat van achter kort was. Ze vertelde dat haar nek met een machine door een jonge kapster was geknipt. Ook aan haar liet ik mijn knipspullen en foto?s zien. Op de laatste dag toonde ik haar mijn nieuwste aanwinst: de Oostbloktondeuse. ?So now you can prakticise ?. Het meisje studeerde voor arts en zou de volgende dag met haar vriend gaan wandelen. Als afscheid gaf ik haar een zoen op de wangen.

Op Nevsky Prospect vroeg ik aan een ietwat alternatief uitziende lotenverkoopster of ik haar haren mocht knippen. Tevergeefs.

In het voormalige hotel Leningrad, waar ik op 22 januari 1982 voor het eerst door een meisje, dat gedecoreerd was met allerlei Sovjetmedailles, geschoren was, was in dezelfde ruimte een gemoderniseerde kapsalon gevestigd. Destijds werd ik eerst ingezeept en met de huid mee geschoren, waarna ik een vochtige doek om mijn gezicht kreeg. Toen ik dacht dat ze klaar was, zeepte ze me weer in en schoor ze tegen de groeirichting. Het kostte 1 Roebel. (Nog nooit zo glad geweest!) Later in dezelfde week was ik in Hotel Cosmos in Moskou, en daar liet ik mij door een wat dikkere Russin met donkerbruin haar scheren. Ze deed het nonchalanter dan haar collega uit Leningrad en liet het water lange tijd ongebruikt stromen. Het werd niet zo glad. Ook zag ik tijdens het wandelen vlakbij het Rode Plein in Moskou in een souterrain een herenkapsalon, waarbij ik voor het eerst kapsters met ronde ivoorgele tondeuses zag werken (die ik vanaf die dag dus de oostbloktondeuses ben gaan noemen).

Op een markt in St. Petersburg koop ik voor een paar Roebel een in het Russisch nagesynchroniseerde videoband van Demi?s More?s G.I. Jane. Als ik weer in Nederland ben, zie ik voor het eerst de kaalscheersc?ne uit deze film.